از همه جا خبر

                                    صنعت مبارزه با جمهوری‌ اسلامی!


قرار گرفتن در موقعیت فعالیت علیه جمهوری‌اسلامی، بیش از آنکه بر بینش و کنش سیاسی استوار باشد، واجد مزایایی است که افراد را برای ورود به این وادی ترغیب می‌کند؛ افرادی بدون شان و مرتبه که کوچکترین نسبتی با وادی سیاست و پیچیدگی‌های آن نداشته اما با علم و اطلاع از منافعی که این حوزه برایشان به همراه دارد لباس اپوزیسیون را بر تن می‌کنند.

نگریستن به سرنوشت مسیح علینژاد، حامد اسماعیلیون و دیگر نام‌های پر سر و صدایی که از سال گذشته تاکنون به متن سیاست وارد شده‌اند، موید این گزاره است. تاکنون چندین میلیون دلار از پول‌های بلوکه‌شده ایران در آمریکا و اروپا به حساب اپوزیسیون در پی شکایاتی که این افراد در دادگاه‌ها علیه جمهوری‌اسلامی مطرح کرده‌اند، واریز شده و تا زمانی که عرصه برای چپاول و دست‌اندازی مهیا باشد، روز به روز بر تعداد این مخالفین افزوده خواهد شد.

شاهد مثال این گزاره، خروج یکی از افرادی است که نام او در میانه اغشتشاشات ۱۴۰۱ برجسته شد؛ نازیلا معروفیان، خبرنگار یکی از پایگاه‌های خبری اصلاح‌طلب که گویا مدتی را هم در زندان سپری کرد اما همین دوران کوتاه‌مدت حبس، بهترین فرصت را برای بهره‌برداری او و مظلوم‌نمایی‌های مرسوم، ادعاهای بی‌پایه و اساس و داستان‌سرایی‌ها مهیا کرد؛ ادعاهایی که به‌جای اینکه ترحم‌برانگیز باشد موجبات خنده مخاطب را فراهم می‌کند.

اما جدا از این داعیه‌های واهی باید به کارکرد این نوع رفتار نگاه کرد. این مظلوم‌نمایی‌ها و داستان‌سرایی‌های دروغین چه منفعتی برای راوی این قصه‌ها دارد؟ آیا غیر از سودی است که اپوزیسیون‌های سست‌بنیاد از این دست رفتارها نصیبشان می‌شود؟ مگر کنش‌ورزی مسیح علینژاد مبتنی بر همین مظلوم‌نمایی و بازی‌کردن نقش قربانی نبود که فقط در یک فقره، سه میلیون دلار برای او عایدی به‌همراه داشت؟ وقتی چندین نفر از این طریق به سودهای چشمگیری رسیده و زندگی‌شان از فرش به عرش ارتقا پیدا کرده، چرا دیگران وارد این چرخه پول‌ساز نشوند؟

برای تن‌ کردن لباس اپوزیسیون، سابقه چندماهه زندانی‌شدن در ایران کافی است، پس از آن باید داستانی بر پایه مباحث حقوق‌بشری ساخت، با لحن آمیخته به مظلومیت آن را روایت کرد و رسانه‌ها هم برای بازتاب آن پای کار بیایند. این فرمول ساده ساخته‌شدن اپوزیسیونی است که امروز در مبتذل‌ترین شکل ممکن وجود دارد؛ اپوزیسیونی که نمی‌توان آن را با عینک سیاسی نگاه کرد چون جنبه‌های اقتصادی آن رجحان دارد.

امروز، مبارزه با جمهوری‌ اسلامی به مثابه صنعتی است که فعالان آن می‌توانند صاحب منفعت‌ها و بهره‌های چشمگیری شوند؛ صنعتی که اتفاقاً چرخ تولیدش، خوب می‌چرخد و در بازه‌ای کوتاه از تولیدات جدید خود رونمایی می‌کند و البته همین امر هم لزوم برخورد پیچیده تر با این افراد و پرهیز از برخی برخوردهای سطحی بهانه ساز با آنان را یادآوری می کند. برخوردهایی که به منزله زمینه رشد این فرصت طلبی ها عمل می کند. 

سامان مهراد، گروه سیاسی الف

بی‌بی‌سی در حالی‌که می‌خواست گرانی و تورم را هم به رخ بکشد، اذعان کرد مردم و هیئت‌ها هرطور که شده مراسم عزاداری را برپا داشته‌اند. بی‌بی‌سی در مطلب متناقض خود البته این ادعاها را هم مطرح کرد که افزایش عزاداری‌ها، مهندسی حکومت بوده است(!) این تحلیل پریشان هم اعتراف به عمق نفوذ جمهوری اسلامی است و حال آن‌که هیچ حکومتی قادر نیست مراسمی دو ماهه را با مشارکت ده‌ها میلیونی مردم راه اندازی یا مدیریت کند.

وبسایت بی‌بی‌سی در تحلیلی مغشوش از مبدا لندن نوشت: در محرم امسال در ایران، از یک‌طرف سایه تورم بر سر آن بیشتر از سال‌های گذشته بود و از طرف دیگر، فضای دو دستگی میان مردم برای برگزاری یا عدم برگزاری مراسم آن، بیشتر از هر سالی در جامعه ایران وجود داشت.

محرم امسال هم برگزار شد و حالا حکومت در پی برگزاری مقدمات راهپیمایی اربعین است که چند سالی است برگزار می‌شود و رسانه‌های حکومتی هم مانور خوبی از طریق آن برای گسترش فرهنگ شیعه و طرفداری از حکومت می‌دهند. امسال هم مانند سال گذشته، مبلغ شش میلیون تومان به هیئت‌های مذهبی از طرف شهرداری کمک شد. مبلغی که با وجود تورم و افزایش قیمت‌ها، از سال گذشته تا امسال افزایش پیدا نکرده و معلوم است کفگیر به ته دیگ خورده است.

در شرایطی که جامعه ایران با تورم افسار گسیخته‌ روبه‌رو است، در بازار وسایل محرم، زنجیرهای ۱ میلیون و ۲۵۰ هزار تومانی و ۱ میلیون و سیصد هزار تومانی و علامت‌های ۱۸۰ میلیون تومانی به بالا به چشم می ‌خورد. اکثر هیئت‌ها هر سال مجبور به تعویض پوست طبل هستند و حالا در گرانی‌های امسال مجبور بودند برای تعویض آن تا دو میلیون تومان هزینه کنند. اگر طبل بزرگ باشد و نیاز به چرخ برای حمل و نقل داشته باشد، همان چرخ یک میلیون تومان برای صاحبان هیئت آب می‌خورد.

در موضوع شور و توجه به محرم هم بیشتر کسانی که با بی‌بی‌سی فارسی صحبت کردند(!)، به این موضوع اشاره کردند که احساس می‌کنند حکومت به طور عمد و ویژه‌ای تلاش کرد تا مراسم محرم امسال شلوغ‌تر و پرسروصداتر از سال‌های گذشته باشد.

شبکه دولتی انگلیس که توسط عناصر بهائی اداره می شود، می افزاید: یکی از ساکنین شهر لواسان می‌گوید که خیابان‌های نزدیک خانه او که هیچ سالی در آن‌جا مراسم برگزار نمی‌شد، امسال با پارچه سیاه و چراغانی و پرچم، تبدیل به محل عزاداری شد. شهروند دیگری هم از شهر یزد می‌گوید که امسال محرم به نظر می‌رسید که قوی‌تر از هر سال دیگری برگزار شد.

یکی از بانیان هیئتی در تهران درباره میزان مبلغ درنظر گرفته برای هیئت‌ها از سوی حکومت می‌گوید که پرداخت مبلغ شش میلیون تومان به هیئت‌ها براساس سال قبل و بدون در نظر گرفتن تورم افسارگسیخته در مقابل هزینه‌های سنگینی که هیئات متقبل می‌شوند رقم قابل توجهی نیست و هیچ است.

شهروندی از محله کامرانیه تهران در رابطه با اوضاع و احوال محرم در محله‌اش می‌گوید که اکثر خانه‌های اطراف خانه او دولتی و خانواده شهید و مذهبی هستند و برای همین یک هفته مانده به محرم همه جا پرچم سیاه و علم و کتل بود.

هاله از گرگان می‌گوید که یک سری از هیئت‌ها به‌ خاطر این‌که از عقایدشان برگشته‌اند و یا از پس هزینه‌های نذری برنمی‌آیند دیگر شام نمی‌دهند(!)

در حالی که دیگر رسانه‌های ضد انقلاب همواره ادعا می‌کنند مردم به خاطر شام و نذری به هیئت‌ها می روند، بی‌بی‌سی نوشت: «با این‌هزینه‌ها نمی‌شد اصلا شام ‌داد.» این را یکی از مسئولان هیئتی در شهر کرج می‌گوید. او می‌گوید که فقط حدود ۲۰ میلیون تومان برای نصب داربست تکیه پول داده‌ایم. در توضیح دیگر مخارجی که داشته‌اند، می‌گوید که هر شب ۵ میلیون تومان هزینه اجاره سیستم صوتی هیئت است.او توضیح می‌دهد که هزینه خرید برنج و گوشت و دیگر لوازم پخت و پز به قدری زیاد شده که نتوانستیم مثل سال‌های گذشته هر شب نذری بدهیم.

یکی از اعضای هیئتی در کرج در رابطه با هزینه‌ها و کمک‌های هر ساله اعضای هیئت یا خارج از هیئت برای برگزاری مراسم می‌گوید که امسال یکی از بانیان اصلی هیئت از مشارکت انصراف داد و در نتیجه ما هم خودمان پول گذاشتیم و جمع کردیم و هیچ کمکی از هیچ‌جا نیامد.

… هیئتی که دارند حسینیه‌ای در دل یکی از محله‌های جنوب شهر تهران است. هر شب برنامه دارند. سخنرانی و مداحی و سینه زنی. همه هم در داخل حسینیه تا مزاحم اهل محل نشوند. یکی از اعضای این هیئت می‌گوید: «تا سه چهار سال پیش، هر شب شام می‌دادیم. حتی دلمان نبود با برنج غیر ایرانی شام بدهیم اما دیدیم چاره‌ای نداریم و انجامش می‌دادیم، حالا اما امسال خبری از شام نبود. او تعریف می‌کند که « تصمیم گرفتیم هر طور می‌شود غذا را تهیه کنیم. اما خبری از برنج و خورشت نبود. پنیر و خیار و گوجه یا سیب‌زمینی و تخم مرغ آب‌پز و نان بین عزاداران پخش کردیم. در این گرانی، هر طور که می‌شود تلاش می‌کنیم چراغ هیئت را روشن نگه داریم.»
تلاش بی‌بی‌سی برای القای این‌که از عمق جامعه ایران گزارش می‌دهد و به محرم حساس است، حکایت اظهارات کارتر رئیس جمهور آمریکاست که گفته بود مواضع ایران با اسلام سازگار نیست، و با تحقیر از سوی امام خمینی (ره) مواجه شد که فرمود « اسلام‌‌شناسی تقریبا رو به تورم است. خوب، صدام هم اسلام‌شناس شده است! آقای (انور) سادات هم جزو اسلام‌‌شناس‌‌هاست که تشخیص می‌دهد که فلان  امر موافق اسلام است، موافق اسلام نیست! اخیرا آقای کارتر هم جزو اسلام‌‌شناس‌هاست! در یک جلسه‌ای که مسافرت کرده ، گفته است این کارهایی که در ایران، فلان می‌کند این موافق اسلام نیست! فردا (مناخیم) بگین [نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی] هم اسلام‌شناس می‌شود و یا شده! هی می‌گویند: موافق اسلام نیست».

تلاش برای تخریب عزاداری سید الشهدا (ع) توسط انگلیس در حالی است که دولت انگلیس سالانه ده‌ها میلیون پوند برای ترویج شیعه انگلیسی، و همزمان مبالغ مشابهی برای ترویج بهائیت و وهابیت ضد شیعه هزینه می‌کند.

25 شهریور و رضاشاه؛ انگلیس هم نجات داد هم تحقیر کرد

صبح 25 شهریور 1320 رضا‌شاه از تهران به سمت اصفهان حرکت کرد تا بعد ازخلاص شدن از دست روس‌ها به کرمان و بندرعباس برود و از آنجا او را با کشتی به هند ببرند.در مسیر اما سه بار تحقیر شد 

  عصر ایران؛ مهرداد خدیر- 25 شهریور یادآور روزی در سال 1320 خورشیدی است که رضاشاه به خواست انگلستان و به توصیۀ محمد علی فروغی ناچار از ترک سلطنتی شد که طی 16 سال علی الاطلاق اعمال کرده بود. رفت تا پسر جوان و 22 سالۀ او بر تخت بنشیند.

   شب قبل تا صبح نخوابیده بود و مدام قدم می‌زد. البته عادت و علاقه غریبی داشت به قدم زدن و ایستادن به جای نشستن. حتی هنگامی که بزرگان فرهنگ را دعوت می‌کرد از تاریخ و ادبیات برای او بگویند، راه می‌رفت و می‌شنید تا جبرانی باشد بر کم‌توانی در خواندن.
    تدبیر فروغی البته مانع تجزیۀ ایران شد و تاریخ، بعدتر قضاوت خود دربارۀ او را اصلاح کرد. یگانه انگیزۀ رضاشاه هم تأمین خواست انگلستان و سفارش فروغی نبود. بیشتر از ترس روس‌ها هم بود که به قزوین رسیده و گفته بودند اگر رضاشاه همچنان در تهران مانده باشد پوست او را می‌کنند و بیشتر همین تهدید سبب شد سراسیمه به قصد اصفهان حرکت کند و فرزند جوان را در مجلس همراهی نکرد حال آن که استعفای واقعی ایجاب می‌کرد در مراسم حاضر باشد و همان دلایلی را که فروغی از طرف او در متن استعفانامه نوشته بود با زبان خود نیز تکرار کند.

 
   همان شبی که به گفتۀ محمود فروغی در گفت‌و‌گو با حبیب لاجوردی- تاریخ شفاهی هاروارد- در رادیو بی‌بی‌سی توصیف «شاه بادمجان‌فروش» هم برای رضاشاه به کار رفت و دانست بازی تمام شده؛ طعنه‌ای به خاطر تصرف املاک با زور.

   چرا که در سال‌های آخر عطش خرید و تصرف املاک چنان به جان رضاشاه افتاده بود که این پرسش پدید آمد زمین‌های کشاورزی کشت بادمجان و کدو به چه کار پادشاه می‌آید اگر خود را مالک تمام سرزمین می‌داند؟ راز آن اما در این بود که خود را از ابتدا اساساً پادشاه - به مفهوم کلاسیک و ناصرالدین‌شاهی آن - نمی‌دانست و با آداب شاهی هم بیگانه بود. نه تاج بر سر می‌گذاشت، نه حرم‌سرا داشت. نه جامۀ نظامی از تن به در می‌کرد.  گویی دیگران ابتدا خان بودند و بعد شاه شدند و او می‌خواست از شاهی به خانی برسد!

  از روس‌ها اما به غایت می‌ترسید و این ترس را به فرزند خود نیز منتقل کرده بود. ترسی که در عمق جان محمد رضا نشست و هر اتفاقی را به کمونیست‌ها نسبت می‌داد. با این حال رضا‌شاه وقتی شنید قرار نیست انگلیسی‌ها در مقابل روس‌ها از او حمایت کنند به فرمول محمد علی فروغی فکر کرد و پذیرفت که راهکار ذکاء‌الملک هم می‌تواند جان او را نجات دهد و هم دودمان سلطنت پهلوی را بر باد نمی‌دهد و هم تماميت ارضی ايران را حفظ می‌كند.

    فرمولی که البته تأییدیه بریتانیا را هم داشت و خاطر رضاشاه را آسوده می‌کرد. فروغی البته هیچ‌گاه نگفت و ننوشت که به انگلیسی‌ها چه گفت و چه شنید و دفتر خاطرات او در روزهای سوم تا 25 شهریور 1320 سفید است در حالی که مرد نوشتن بود و رفتار او به صدراعظم‌های کلاسیک می‌مانست و بسیار پاکیزه و سرراست و نیکو هم می‌نوشت.

 
     در اتاق پذیرایی خانه و در دیدار او با رضاشاه هم شخص سومی حاضر نبود و دیگران در بیرون اتاق تنها دو جمله از رضا‌شاه شنیدند. یکی هنگام ورود که گفت: مبل و اثاثیۀ خانه همان است که در دوران سردار سپهی من بود (هفده هجده سال قبل) و فروغی هم پاسخ داد برای رفع نیاز کافی است. یک جمله هم آنچه موقع خروج گفت با قولی که به قید قسم گرفت.
  فروغی هم به کسی نگفت جز آن که به برادرش ابوالحسن خان گفته بود بدان! که هر کاری می‌خواهم بکنم به خاطر استقلال ایران است: «مردم ایران، امشب به من احتیاج دارند. یک عمر زندگی ما را تأمین کردند و امشب شبی است که باید برای ایران کاری کنم.»

  فروغی به نجات ایران از اشغال می‌اندیشید ولو به بهای یاری کسی که او را 6 سال خانه نشین‌ و دچار عسرت کرده بود به گونه‌ای که لباس مندرس او در روزی که به مجلس رفت توی ذوق می‌زد. راز حمایت بریتانیا از این فرمول هم این بود که پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی و انقلاب روسیه و سقوط تزارها و روی کار آمدن شوروی کمونیستی تجزيۀ ايران از دستور كار خارج شده بود و ترجيح می‌دادند با يك دولت مركزی و مقتدر سر و كار داشته باشند.

  فرمول فروغی این بود: رضا شاه ایران را ترک می‌کند تا روس‌ها که در راه تهران بودند از برچیدن اساس سلطنت و دستگیری رضاشاه به اتهام بی‌توجهی به اخراج کارشناسان آلمانی و همکاری با آلمان نازی منصرف شوند و با منتفی شدن انقراض سلطنت پهلوی پسر 22 ساله و خجول به جای پدر بر تخت بنشیند. شاه جوان را البته کسی چندان جدی نمی‌گرفت و انگار تنها برای دوران گذار گزینۀ مناسبی به نظر می‌رسید تا سر فرصت تدبیری دیگر بیندیشند.

  رضا‌شاه شبانه از کاخ سعدآباد به کاخ مرمر آمد. همسر و فرزندان را پیشاپیش به اصفهان فرستاده و تنها محمدرضا در تهران - در دربار - بود.   هیچ بدرقه‌ای هم در کار نبود. زمان به زیان او در گذر بود. می‌ترسید روس‌ها برسند و چنانچه تهدید کرده‌ بودند در تهران حمام خون به راه اندازند و پوست او را هم بکَنند.

  انگلیسی‌ها اما به قوای روس پیغام فرستادند‌: «شاه که دارد داوطلبانه می‌رود. دیگر از کی می‌خواهید انتقام بگیرید؟!»

  در کاخ مرمر تنها محمد علی فروغی نخست‌وزیر و شکوه‌الملک حاضر بودند. کاروان شاه را 6 اتومبیل تشکیل می‌داد. اولی را خود او سوار شد. سه اتومبیل هم به اثاثیه اختصاص یافت و دو اتومبیل نیز اسکورت می‌کردند.

  آخرین گفت‌و‌گوهای رضا شاه با فروغی و قبل از سوار شدن یک بار در خانه او اتفاق افتاد و یک بار روز 25 شهریور در دربار. در خانه قولی بود که دوباره گرفت و در دربار یک توصیه که بر آن تأکید داشت.

   قولی که از فروغی گرفت این بود: محمد‌رضا، شاه شود و نقشه دیگری در کار نباشد. بعد با اشاره به نوۀ فروغی - که آن موقع دختر بچه‌ای پنج‌شش ساله و نزد پدربزرگ بسیار عزیز بود و داشت جامۀ او را مرتب می‌کرد- گفت: به جان او قسم بخورید و فروغی دو بار گفت: به جان نیکی، به جان نیکی. رضاشاه این قسم را که شنید آسوده خاطر شد و در اتومبیل نشست و رفت. اصرار او ناشی از این نگرانی بود که انگلیسی‌ها یا فروغی او را فریب داده باشند و نه تنها محمدرضای جوان بر تخت سلطنت ننشیند که روس‌ها تهران را اشغال و ولیعهد را دستگیر کنند یا فروغی اعلام جمهوری کند و خود رییس جمهوری شود. (خود رضاشاه نیز در ابتدا سودای جمهوری و ریاست بر آن را داشت و پادشاهی و آداب و رسوم آن را دوست نمی‌داشت و نمی‌خواست در ادامۀ شاهان قاجار توصیف شود و اگر با مخالفت روحانیون رو به رو نمی شد می‌خواست اعلام جمهوری کند. در آن موقع در ذهن روحانیون جمهوریت هیچ نسبتی با دیانت نداشت و الگوی او هم مصطفی کمال پاشا یا آتاتورک در ترکیه بود).

   ذكاء الملك اما دوباره تأکید کرد نه انگلیس‌ها صحنه و تهران را به روس‌ها خواهند سپرد و نه او خیانت خواهد کرد. بیمار است و نه به ریاست جمهوری که به پایان عمر می‌‌اندیشد. توصیه رضا‌شاه هم جالب بود: «به هر قیمت مجلس را نگه دارید و گرنه تهران هرج و مرج می‌شود».

  انگار تازه رضا‌شاه دریافته بود پارلمان می‌تواند چه نقش بی بدیلی داشته باشد. او که امثال سید حسن مدرس و دکتر محمد مصدق را ادامه نمایندگی بازداشته و یکی را به تبعید فرستاده و همان جا جان او را هم ستانده و دیگری را به حبس انداخته و مجلس را با دخالت‌های گسترده از اعتبار و نفوذ انداخته بود تازه می‌فهمید که مجلس می‌تواند چه جایگاه یگانه‌ای داشته باشد و چیست و قوام مُلک تنها به شاه نیست.

   هم قول را گرفت و هم آخرین توصیه را گفت و رفت. روس ها داشتند می آمدند و رضا شاه داشت می‌رفت . هنوز از استعفای او کسی خبر نداشت. استعفایی با دست خط فروغی و امضای رضاشاه.

   وقتی رضا‌شاه رفت فروغی وارد دربار شد و تا محمد‌رضای جوان را دید تبریک گفت. تازه دیگران دریافتند قصه چیست و به ولیعهد دیروز که ناگاه در وسط معرکه می‌خواست شاه شود خبر داد فردا – 26 شهریور- در مجلس شورای ملی سوگند یاد می‌کنید ولی بعد صلاح ندیدند تا فردا صبر کنند و همان روز جلسه فوق‌العاده تشکیل شد. فروغی ناخوش احوال بود و کار امروز را به فردا نمی‌انداخت.

   روس‌ها در راه بودند و از قشونی که رضاشاه طی 20 سال وزارت جنگ و رییس‌الوزرایی و سلطنت تقویت و تجهیز کرده بود هیچ کاری برنیامد. چه، طی سه روز – 3 تا 6 شهریور- فروپاشیدند و مردم هم تنها تماشا می‌کردند و شگفت‌آور‌تر این که سربازان سربازخانه‌ها را تخلیه کردند و رفتند.

   این نکته هم اهمیت دارد که هر چند رضا‌شاه روز سوم شهریور 1320 تظاهر می‌کرد از حمله روس‌ها غافل‌گیر شده اما اتفاقا مرد سیاست و جنگ بود و پیش‌بینی کرده بود واگر نمی‌کرد در تیرماه دستور نداده بود در شمال و در نقاطی مین‌گذاری شود تا روس‌ها نتوانند وارد شوند و مین‌هایی هم کاشتند. البته خیلی زود دریافت این کار تنها آنها را جری‌تر می‌کند و مقاومتی هم در داخل درنمی گیرد.

   صبح 25 شهریور 1320 رضا‌شاه از تهران به سمت اصفهان حرکت کرد تا بعد از توقف در اصفهان و خلاص شدن از دست روس‌ها به کرمان و بندرعباس برود تا از آنجا با کشتی او را به هند منتقل کنند و در این مسیر سه بار تحقیر شد:

   بار اول هنگامی که او را در اصفهان نگاه داشتند و از او خواستند املاک خود را مصالحه کند. همان املاکی که منشاء بخشی از نارضایتی‌ها شده بود. قوام‌الملک شیرازی و دکتر محمد سجادی به اصفهان رفتند و املاک به نام محمدرضا شد. [شاه جوان البته اندک زمانی بعد املاک را به اموال عمومی بازگرداند چون می‌دانست هم روز واقعه به کار نمی‌آید و هم او را ادامه دهنده راه پدر در تملک املاک نشان می‌دهد. 12 سال بعد هم که از کشور گریخت مال چندانی با خود نتوانست ببرد و معلوم است که طی 12 سال اول که هنوز دیکتاتور نشده بود مالی نیندوخت و ثروت‌اندوزی مربوط به بعد از کودتای 28 مرداد 1332 است. در سال هاي 27 و 28 هم بانك عمران ماموريت يافت تا بخش باقی‌مانده از املاك نيز به زارعين بازگردانده شود].

  تحقیر دوم هنگامی بود که چمدان‌های او را تفتیش کردند تا مبادا جواهرات سلطنتی را با خود برده باشد و شایعاتی درباره محتوای آنها درگرفت. آن چنان كه چهره‌اش گواهی مي‌داد هیچ‌گاه چنین احساس تحقیر نکرده بود حتی در ایام تنگ‌دستی جوانی و قزاقی.

   تحقیر سوم هم هنگامی بود که سوار بر کشتی تازه دریافت که قرار نیست به هند بروند. هم هند مستعمره بریتانیا بود و هم آفریقای جنوبی و به جای هند او را به جزیره موریس بردند و نهایت کاری که پادشاه ایران بعدتر توانست انجام دهد انتقال پدر به ژوهانسبورگ بود و نه تنها نتوانست او را به کشور بازگرداند که انتقال پیکر بی‌جان او هم سال‌ها بعد انجام پذیرفت. هر چند كه همواره اين شايعه شنيده می‌شد كه انتقال جسد صوری بوده و بعدها احتمالا آورده شد. جسد رضا‌شاه آن قدر معما شد که در سال 1357 هم باز شایعه درگرفت که به خارج منتقل شده و چند سال قبل هم دوباره به خاطر ماجرای مومیایی بحث جسد تازه شد.

  می توان 25 شهريور را روز جِستن رضاشاه از دست روس‌ها دانست ولو همان روز فروغی به شاه تبریک گفته باشد و در عین این که یادآور آغاز دوران محمد رضا بود از پایان متفاوت و استعفای اجباری و تبعید پدر او نیز حکایت می‌کرد.

  
   آغازین روز شاهی او را اما باید 26 شهریور دانست. انتقال سلطنت، سیمای ایران را از یک کشور اشغال شده و فاقد حکومت به دولتی تغییر داد که با تدبیر فروغی از بی‌طرفی هم خارج شد و پل پیروزی لقب گرفت و همانی شد که روزولت در تلگراف خود به رضاشاه خواسته بود. همکاری برای مقابله با هیتلر. وقتی انگلستان و اتحاد شوروی با تمام اختلافات متحد شده بودند ایران چرا سیاست خود را تغییر ندهد؟

   این اشاره هم خالی از لطف نیست که نام‌گذاری میدانی در تهران به نام 25 شهریور نشان می‌داد جنبۀ شیرین ماجرا برای محمد رضا‌شاه مهم‌تر بوده تا خروج تحقیر آمیز پدر از کشور.

   با پیروزی انقلاب ضد سلطنتی نام این میدان به «رضایی‌ها» تغییر کرد تا یادآور 4 عضو يك خانواده از سازمان مجاهدین خلق باشد که در رژیم شاه کشته شده بودند. نام جدید اما تنها 30 ماه دوام آورد چرا که وقتی این سازمان رو‌ در‌ روی جمهوری اسلامی قرار گرفت و منافقین خوانده شد و در پی آن نیز حادثه 7 تیر 60 رقم خورد نام میدان هم به 7 تیر تغییر یافت (هم‌چنان كه نام بيمارستان قلب مهدي رضايی دو ماه بعد به شهيد رجايی. همان بيمارستانی كه امام خمینی در سربرگ آن حكم رياست جمهوری ابوالحسن بنی‌صدر را امضا كرد.) 

    حالا هر چند دیگر میدانی به نام 25 شهریور در تهران و هیچ جای دیگر ایران نیست اما از این روز نمی‌توان یاد نکرد زیرا 81 سال قبل را فرایاد می‌آورد که شاه ایران آشفته و سراسیمه چاره‌ای جز ترک کشور ندید. 

عصر ایران؛ مهرداد خدیر